شيخ مرتضى انصارى در عيد غدير ۱۲۱۴ در شهر دزفول ديده به جهان گشود. 

مادرش كه زنى مؤمنه بود، قبل از تولد فرزندش در خواب ديد كه امام صادق عليه السلام قرآنى با جلد طلاكارى شده به او دادند. معبرين خواب، خوابش را به فرزندى عالم و پارسا تعبير كردند. مرتضى پس از گذراندن تحصيلات مقدماتى در زادگاهش در ۱۲۳۲ ه. ق. همراه پدرش محمدامين- كه از علماى دزفول به شمار مى رفت- به كربلا هجرت كرد. مرتضى در كربلا ماند و پدر به دزفول بازگشت. وى در كربلا از محضر شيخ حسين انصارى، شريف العلما، سيد محمد مجاهد و... استفاده كرد. در ۱۲۶۶ ه. ق. شيخ محمدحسن صاحب جواهر در لحظات آخر عمر شيخ مرتضى انصارى را به عنوان مرجع بعد از خود 

ص: ۹۹ 

معرفى كرد و در نتيجه پس از فوت صاحب جواهر، زعامت و مرجعيت مردم را برعهده گرفت. شيخ مرتضى انصارى براى كسب فيض از علماى ديار ديگر به شهرهاى بروجرد، اصفهان، كاشان، رى و مشهد هجرت كرد و چند صباحى در اين شهرها ماندگار شد و سپس به نجف بازگشت. 

ميرزا حبيب اللَّه رشتى، شيخ انصارى را مى ستايد و درباره او مى فرمايد: 

 «شيخ سه چيز ممتاز داشت؛ علم، رياست و تقوا. رياست را به ميرزا محمدحسن شيرازى، علم را به من داد و تقوا را با خود به گور برد. » 

شيخ اعظم انصارى در ۱۸/ جمادى الثانى/ ۱۲۸۱ در ۶۷ سالگى دار فانى را وداع گفت. پيكر پاكش را پس از تشييع در حجره غربى، متصل به باب قبله صحن اميرالمؤمنين به خاك سپردند. 

 منابع?

 گلشن ابرار، ج ۱، صص ۳۴۲- ۳۳۱