اطلاق امیرالمومنین به حضرت علی(ع)   
قبل از خلقت از سوی خداوند جله و اعلی

در روایات معتبر از ائمه‌ی معصومین نقل شده:

قبل از اينکه جد ما حضرت آدم عليه السلام آفريده شود وما به خلقت جسماني به اين دنيا منتقل شويم، خداوند متعال ارواح همه انسانها را آفريده(1) ودر آن عالم، در حالي که همه ارواح حضور داشتند، معرفت خويش را به همه ارزاني داشت وبر بندگي خود از آنان ميثاق گرفت.(2) آن گاه خداوند متعال، پيامبر اکرم وامير المومنين عليه السلام وديگر پيشوايان معصوم ودر پايان، حضرت مهدي عليه السلام وغيبت وظهور آن حضرت در آخر الزمان را بر همه ارواح ارزاني داشت(3) وهمگان را به پذيرش ولايت آنان آزمود. در اين آزمايش، که در عالم قبل برگزار شد، همچون آزمايش هاي بعدي آن در دنيا (غدير، سقيفه، عاشورا و...) همه ايمان نياورده _ با آنکه بر آنان اتمام حجت شده بود _ برخي با آن به مخالفت برخاسته، به علت مخالفت با حکم خدا، کافر قلمداد شدند.

رواياتي که بيانگر مطالب فوق باشد، آن قدر در کتب وجواميع حديثي شيعه واهل سنت فراوان است که از حد تواتر گذشته، از مسلميات اعتقاد اسلامي تلقي مي گردد. امام صادق عليه السلام به صحابي بزرگ خود داود رقي فرمودند:
هنگامي که خداي بزرگ اراده کرد مخلوقات را بيافريند، آنان را آفريد ودر مقابل پراکنده ساخت، آن گاه به آنان گفت: پروردگار شما کيست؟ پس اول کسي که سخن گفت: رسول خدا صلى الله عليه وآله وسلم امير المومنين وائمه صلوات الله عليهم اجمعين بودند. آنان گفتند: خدايا تو پروردگار ما هستي. لذا خداوند آنان را حامل علم ودين خود فرمود. آن گاه به ملائکه فرمود: اينان حاملان دين وعلم من بوده امين من در ميان خلقم هستند، و(درباره) آنان پرسش خواهد شد. آن گاه خدا به (ارواح) آدمي زادگان گفت: به ربوبيت خدا و(لزوم) اطاعت وولايت اين افراد (اهل بيت) اقرار کنيد... سپس امام، در پايان حديث فرمودند: اي داود، ولايت ما در عالم ميثاق (قبل از دنيا) مورد تاکيد بوده است.(4) حضرت باقر عليه السلام فرمودند:
اگر مردم مي دانستند که (حضرت) علي در چه زمان به (لقب) امير المومنين ناميده شد ولايت او را انکار نمي کردند!

راوي پرسيد:
خدا شما را رحمت کند، چه زمان به اين لقب ملقب شد؟ فرمودند: آن زمان که خداي بزرگ، فرزندان آدم را از پشت آنها بيرون کشيد وآنان را بر خويش گواه گرفته فرمود: آيا من آفريدگار شما ومحمد پيامبر من وعلي امير مومنان نيست؟(5) ولايت نه فقط در عالم قبل به همه انسانها عرضه شد وافراد بر آن آزموده شدند، در عالم دنيا نيز، خداوند متعال، ولايت چهارده معصوم عليهم السلام را در متن تمام کتابهاي آسماني قرار داده، افراد را به ايمان به آن دعوت فرمود.
حضرت کاظم عليه السلام فرمودند: (ولاية علي مکتوب في جميع صحف الأنبياء ولن يبعث الله نبيّاً إلاَّ بنبوّة محمّد وولاية وصيّه علي عليه السلام).(6) ولايت حضرت علي در تمامي کتابهاي آسماني انبياء نوشته شده بود وخدا هيچ پيامبري را به نبوت برانگيخته نکرد مگر اينکه او مامور به دعوت خلق به سوي نبوت محمد وولايت وصي او علي عليه السلام بود.(7)

اين مطلب در کتب اهل سنت نيز به صراحت يافت مي شود. پيامبر اکرم صلى الله عليه وآله وسلم در گزارش سفر معراج فرمودند:
فرشته اي بسوي من آمد وگفت: اي محمد از (ارواح) پيامبراني که بيش از تو فرستاديم بپرس(8) که بر چه چيز مبعوث شدند.من پرسيدم. آنان گفتند: بر ولايت تو وولايت علي بن ابي طالب مبعوث شده بوديم.(9) پس ولايت اهل بيت عليهم السلام در عالم قبل بر همه عرضه گرديده وسيله آزمايش الهي در آن عالم بوده است، چه رسد به اين عالم. وانبياء واديان سابق، مامور تبليغ ولايت بوده اند، چه رسد به اين دين!
پی‌نوشت

1-آيه 172 سوره اعراف بيانگر اين حقيقت اعتقادي است.

2-روايات اين بحث بسيار فراوان است که تعدادي از آن را علامه مجلسي قدس سره در بحار جلد 61/ باب 42 و43 نقل نموده است.

3-در زيارت آل يس نيز به اين مطلب اشاره شده است: (السلام عليک يا ميثاق الله الذي أخذه ووکَّده) سلام بر تو اي کسي که خدا درباره ولايت تو عهد گرفته وآن را محکم ساخت.

4-بحار 5: 244/ ح 19، و26: 227/ ح 33، و57: 95/ ح 80 .

5-بحار 37: 306/ ح 35.

6-بصائر الدرجات: 72.

7-اگر چه از کتب آسماني قبل، معدودي چون تورات وانجيل باقي مانده، آنها نيز به صورتي کاملا تحريف يافته ودستکاري شده موجودند، ولي هنوز آثار ولايت اهل بيت عليهم السلام در اين کتب قابل کشف مي باشد. رجوع کنيد به کتاب ارجمند انيس الاعلام: جلد 5.

8-مضمون آيه 43 سوره زخرف.

9-تاريخ دمشق، ترجمه الامام علي/ ابن عساکر 2: 97.
تحقیق_پژوهش