از عشق عـلی شد دل ما سرخوش وآباد
ما باغمش افسرده ایم ...از شادی او شاد
اَلمِنَتُ و لِلّه...که در این قافله هستیم
از طایفه ی مادریِ حضرت سجّـاد
نشستم یه گوشه با حال خراب
شدم نی که از غم حکایت کنم
گلومو گرفته یه بغض غریب
میخوام قصه ای رو روایت کنم
ابوحمزه میگه که وارد شدم
توی خونه ی سیدالساجدین
دیدم آسمون چشاش ابریه
بازم خیسه سجاده روی زمین
تحمل نکردم به حرف اومدم
با یه حالی گفتم که جونم فدات
چهل ساله که حال و روزت اینه
چقد گریه آخه فدای چشات
شده زخم پلکات بمیرم برات
چقد گریه آخه گل فاطمه
شهادت که ارث تبار شماست
شهادت که ارث بنی هاشمه
مگه حمزه کشته نشد تو احد
مگه سجده گاهِ علی خون نشد
نیفتاد زهرا مگه پشت در
مگه مجتبی تیر بارون نشد
رسید اینجا تا حرف دیدم امام
هنوزم دلش انگاری کربلاست
صدا زد ابوحمزه رحمت به تو
شهادت همیشه تو تقدیر م
بگو چرا چنین پر التهاب گریه می کنی
چه دیده ای چقدر بی حساب گریه میکنی
شبیه مادران بچه مرده آه می کشی
شدیدتر ز گریه ی رباب گریه می کنی
سه شعبه شیرخواره را به خواب برد و سال هاست
عبا به سر همیشه قبل خواب گریه می کنی
از آن زمان که دست ساقی حرم بریده شد
همینکه دست می زنی به آب گریه می کنی
به یاد پیکری که روی خاک ها سه روز ماند
نظر که میکنی به آفتاب گریه می کنی
ز مجلس یزید هر زمان سؤال می کنند
چرا به جای دادن جواب گریه می کنی
چه بر نگاه غیرتت گذشت که مقابلت
کنیز اگر کسی شود خطاب گریه میکنی
میان خلوتت به کوفیان که فکر می کنی
برای غربت ابوتراب گریه می کنی...
رباعی اول
تو پرچم سبز كربلايى مولا
فرماندهء سنگر دعايى مولا
اشك تو بود رسانهء نهضت عشق
مصداق «سلاحه البكايى» مولا
رباعی دوم
اسلام ز گريه‌هاى تو احيا شد
قرآن به صحيفهء شما معنا شد
يك عمر قعود سبز سجادهء اشك
تكميل قيام سرخ عاشورا شد
السلام علیک یا دلبر
خال لبهات مستمان کرده
قدرت چشمهای نافذ توست
مست و ساقط ز هستمان کرده
نفست بوی عاشقی دارد
که چنین حق پرستمان کرده
ساقی باده های لم یزلی
مست جام الستمان کرده
عشق تو رشته اسارت را
گردن و دور دستمان کرده
دائم المست از شراب توایم
مست ذکر پر از ثواب توایم
السلام علیک ای ساقی
حضرت عشق آسمانی ها
ذکر لبهای عاشقان خدا
قبله ی پاک مهربانی ها
حوض چشمت سراسر از باده
روح اعجاز جاودانی ها
جلوه ی پنجم خدا هستی
عابد صاحب الزمانی ها
جای تو قلب ماست یا سجاد
وسط قلبمان بمانی ها
رد پایت رسیده پیش خدا
حضرت عشق التماس دعا
السلام علیک یا محبوب
نظری زیر پا کنی بد نیست
دردمندان کوی عشق توایم
دردم
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا عَرَضَتْ لَهُ مُهِمَّةٌ أَوْ نَزَلَتْ بِهِ، مُلِمَّةٌ وَ عِنْدَ الْکَرْبِ:
یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ، وَ یَا مَنْ یَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ، وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ. ذَلَّتْ لِقُدْرَتِکَ الصِّعَابُ، وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ، وَ جَرَى بِقُدرَتِکَ الْقَضَاءُ، وَ مَضَتْ عَلَى إِرَادَتِکَ الْأَشْیَاءُ. فَهِیَ بِمَشِیَّتِکَ دُونَ قَوْلِکَ مُؤْتَمِرَةٌ، وَ بِإِرَادَتِکَ دُونَ نَهْیِکَ مُنْزَجِرَةٌ. أَنْتَ الْمَدْعُوُّ لِلْمُهِمَّاتِ، وَ أَنْتَ الْمَفْزَعُ فِی الْمُلِمَّاتِ،
روزها سرمست و شب‌ها راهیم
کیف دارد حال خاطرخواهیم
در فرات چشمهایش ماهیم
لا الهی نه! که الا اللهیم
من اسیرم!جان به این آزادیم
الله الله حضرت سجادیم
آفرید از مِهر چون جان تو را جان آفرین
گفت بر خود از ڪمالِ خَلق این جان آفرین
آفرین جان آفرین را ڪآفرید این جان پاڪ
هم بر این جان آفرین و هم بر آن جان آفرین
مرحبا بر خلق خالق باد و مصنوعے چنان
حبّذا بر خلق خالق باد و مخلوقے چنین
دست گوهر آفرین حق بہ دریاے ڪمال
در صدف پرودہ یڪتا دُرّ اعلا و ثمین
بحر فیض حق حسین و شهربانویش صدف
گوهر اعلا على، سجاد و زین الساجدین
مفخر شرع نَبے و نصّ معناے نُبے است
ڪُنیہ و القاب آن شاهنشہ دنیا و دین
بومحمد بوالحسن سجادِ آل مصطفا...
ڪز زڪاوت بُد زڪے و ، از امانت شد امین
چونڪہ شاہ تشنہ ڪامان شد شهید راہ حق
گشت اسیر دشمنان آن زادہ ے حبل المتین
در اسارت با عزیز
نغمه سر کن که گل شکفته شود
آنچه ناگفته مانده گفته شود
نغمه سر کن که روح، مست شود
روح نه، مست هر که هست شود
نغمه سر کن که نخل ها خوانند
با تو در باغ، گل برافشانند
نغمه سر کن بخوان بخوان با من
که ندانند اين تويي يا من
با دم عبدي و کميت بخوان
مدح سجّاده اهل بيت بخوان
نغمه سر کن که پنج شعبان است
شش جهت غرق روح و ريحان است
نغمه سر کن که جان دين آمد
حضرت زين العابدين آمد
عين حقّ ار فروغ عين است اين
علي دوّم حسين است اين
اين پسر يادگار پنجِ تن است
شمع محفل فروز انجمن است
اين پسر جان سيّد الشّهداست
روح و ريحان سيّد الشّهداست
دل نورانيش يم رحمت
هر دو چشمش دو زمزم رحمت
بوسه هاي دعا به لعل لبش
روز ازل وقتی که صیاد آفریدند
ما را میان دام، آزاد آفریدند
ما خانه‌های در مسیرِ سیلِ اشکیم
ویرانه را در «گریه‌آباد» آفریدند
تا اینکه نامت در سرِ عالم بپیچد
در حنجرِ خاموشِ‌مان داد آفریدند
از تو یکی؛ آن هم فقط محضِ نمونه
از ما گرفتاران به تعداد آفریدند
خیلِ ملک بی‌نقصی‌ات را درک کردند
وقتی که ما را غرقِ ایراد آفریدند
تو «آیه‌های سجده‌داری»؛ سجده داری
ما را در این سجاده «سجّاد» آفریدند
از روی سرمشقِ لبِ غرقِ سکوتت
در حنجرِ مظلوم، فریاد آفریدند
می‌رقصد آخر پرچمی بر گنبد تو
اصلا سرِ این داستان باد آفریدند
صحیفه با کلام حق عجین است
کلام ناب زین العابدین است
ز معنای دعاهایش هویداست
فقط حیدر امیرالمومنین است
در بیشتر منابع روایی و حدیثی و منابع تاریخی مادر امام سجاد(علیه السلام) را از نسل پادشاهان ایران و دختر یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی روایت کرده اند(۱)
اما دکتر سید جعفر شهیدی در کتاب زندگانی علی بن حسین علیه اسلام، نقد جدی بر این روایت وارد کرده و ایشان را دختر یزدگرد سوم نمی داند. با این حال استدلال های ایشان به زعم دیگر نویسندگان مانند دکتر احمد مهدوی دامغانی(۲)، استدلال های متقن و قوی نیست.
نام مادر امام سجاد(علیه السلام) در کتب مختلف تاریخی، متفاوت است. ولی مشهورترین نام برای ایشان شهربانو است. به گفته شیخ صدوق مادر حضرت در زمان وضع حمل ایشان از دنیا می روند(۳)
منابع:
(۱): مسند الإمام
•|اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا زَیْنَ الْعابِدِینَ|•
نزدیکِ شمس، مثلِ عطارد شدیم ما
سنگیم و از دُعات زمرد شدیم ما
کردی نگاه و مَردِ تهجد شدیم ما
فطرس که نه؛ کنار تو هدهد شدیم ما
.
با اشتیاق دام تو یا زین العابدین
به دنيا آمدى تا مطلبى ديگر بياموزم
من از رفتار تو الله را اكبر بياموزم
كلاس درس شد سجاده ات،من روز ميلادت
نشستم تا جهان را پاى اين منبر بياموزم
بريزم دور اين ناعلم هارا و منِ خود را
بدون واسطه از ساقى كوثر بياموزم
سر شب در تَعَلُّم سر به مهر كربلا بگذار
سحر بردار سر از سجده تا از سر بياموزم
دعا در حق دشمن كردن و با دوست سر كردن
مرام شيعه را در سطح بالاتر بياموزم
زبان تائبين وخائفين را پانزده گانه
به هنگام دعا از چهارمين حيدر بياموزم
طريق روضه خواندن را ز تو آموختم،اما؛
طريق نوكرى را بايد از قنبر بياموزم
دعا را از ابوحمزه،مكارم را از اخلاقت
تجافى جهان را از همين منظر بياموزم
هر آن چيزى كه ميبينم دليلش كربلا باشد
اگر چيزى مي آموزم به چشم تر بياموزم
فرات مست را از چشم،تل را از سر شانه
ته گودال را از گودى حنجر بياموزم
و مصداق شنيدن كى بود مانند ديدن را
بخوانم زندگي ات را،مگر بهتر بياموزم
اگر ديدم گلوى غنچه اى رد ميشود از تيغ
شبيه تو گريز بر على اصغر بياموزم
زنهای شام خنده به ناموس من زدند
این بود احترام من و خاندان من
زنجیرها به زخم تن من گریستند
دشمن نکرد رحم به اشک روان من
گردید نقش خاک زسنگ یهودیان
از نوک نی سر پدر مهربان من
شام بلا و طشت طلا وسر حسین
گردید قاتل پدرم میزبان من
من اشک ریختم زبصر او شراب ریخت
با آنکه بود آیه کوثر به شأن من
گریه کرد و آه سردی از دل مضطر کشید
آن که با انگشت زخمی لاله ای پرپر کشید
کوچه کوچه شهر پیغمبر سراسر ناله شد
تا شهید زنده ی زینب عبا بر سر کشید
روضه یعنی بعد روز واقعه با دست خود
نیزه ها را یک به یک از پهلوی اکبر کشید
روضه یعنی که عموی خوش قد و بالاش را
تکه تکه مثل طفل کوچکی در بر کشید
از خجالت آب شد در پیش چشمان رباب
هر زمانی که گریزش به لب اصغر کشید
روضه یعنی اینکه این آقا به چشمش دیده است
بی حیا دشداشه اش را تا زد و خنجر کشید
بعد از این در روضه اش قافیه کم می آورد
او پدر را از دل گودال خون بیرون کشید
روضه ام امشب اگر مکشوفه شد شرمنده ام
او خودش مرثیه هایم را به خاک و خون کشید
روضه یعنی دست های ناتوانش بین راه
خارها از دست و پای زخمی خواهر کشید
روضه یعنی هرقدم در پیش چشمان ترش
دست شومی از سر آیینه ای معجر کشید
روضه یعنی روضه های ناتمام محفلش
باز هم مرثیه هایش به شبی دیگر کشید
رشته کوه درد و غم را مثل زخم کهنه ای
روی دوش خسته اش تا لحظه ی آخر کشید
مو کنان، مویه کنان بر سینه و سر میزنیم
یک علی دیگر از این خانواده پر کشید
تو یادگار حسینی که کربلا دیدی
شبیه عمّه ی مظلومه ات بلا دیدی
"سری به نیزه بلند است"را شما دیدی
و غارت حرم و خیمه گاه را دیدی
دو چشم گریه ی تو تا همیشه آباد است
در این سکوت تو صدها هزار فریاد است
برای گریه ات آقا اشاره کافی بود
همین که چشم تو بینَد سه ساله کافی بود
گلوی نازک یک شیرخواره کافی بود
به آب دادن ذبحی نظاره کافی بود
تو را به غصّه چهل سال مبتلا دیدند
به لحظهْ لحظهْ گریز تو کربلا دیدند
اگرچه عصر دهم قسمت تو غم گردید
که سایه ی پدرت از سر تو کم گردید
نصیب تو فقط آه و غم و اَلَم گردید
ز بار غصّه ی یاران قَدِ تو خم گردید
اگرچه تبْ نگهت را ز درد، تیره نمود
خدا برای امامت تو را ذخیره نمود
دلتْ ز داغِ اسارت غمِ فراوان داشت
دو پلک چشم ترِ تو همیشه باران داشت
همیشه خاطرِ تو یادی از شهیدان داشت
به سینه روضهء مکشوف چون هزاران داشت
سه شعبه دیدی و تیر و گلوی اصغر را
تو تیغ دیدی و خنجر به روی حنجر را
به نوک نی سرِ خورشید ماه قافله بود
نگاهبان سر شیرخواره حرمله بود
به دست و پای تو دراین مسیر سلسله بود
غمی که کُشته تو را شام بود و هلهله بود
شهادت ارث شما بود و افتخار شما
به ظلمْ، سوی اسارت کشید کار شما
چه رفت بر دل غمدیده ات به دفن پدر
درون قبر زدی ناله ای ز سوز جگر
سری نمانده کنی رو به سوی قبله دگر
رواست خون بشود جاری از غمت ز بصر
به دفن شاه شهیدان کفن نبود آنروز
به زیر آن همه نیزه بدن نبود آنروز
سی سال هر شب تا سحر احیا گرفتم
در هاله ای از درد و غم مأوا گرفتم
سی سال بی گریه شبی را سر نكردم
سی سال از داغ پدر احیا گرفتم
سی سال با اشك غم و خون دل خویش
بزم عزا در ماتم گل ها گرفتم
سی سال آتش در وجودم شعله ور بُود
گلبوسه تا از حنجر بابا گرفتم
آبی اگر دیدم، میان شعلۀ آه
اشكی فشاندم، ماتم سقا گرفتم
با ذوالفقار خطبه و با سیل اشكم
دادِ دلِ خود را من از اعدا گرفتم
از بس سراپا سوختم در آتش غم
بوی صدای گریۀ زهرا گرفتم
عمری "وفائی" سوخت گر، جان و دل من
آتش به یاد روز عاشورا گرفتم
تو یادگار حسینی که کربلا دیدی
شبیه عمّه ی مظلومه ات بلا دیدی
"سری به نیزه بلند است"را شما دیدی
و غارت حرم و خیمه گاه را دیدی
دو چشم گریه ی تو تا همیشه آباد است
در این سکوت تو صدها هزار فریاد است
برای گریه ات آقا اشاره کافی بود
همین که چشم تو بینَد سه ساله کافی بود
گلوی نازک یک شیرخواره کافی بود
به آب دادن ذبحی نظاره کافی بود
تو را به غصّه چهل سال مبتلا دیدند
به لحظهْ لحظهْ گریز تو کربلا دیدند
اگرچه عصر دهم قسمت تو غم گردید
که سایه ی پدرت از سر تو کم گردید
نصیب تو فقط آه و غم و اَلَم گردید
ز بار غصّه ی یاران قَدِ تو خم گردید
اگرچه تبْ نگهت را ز درد، تیره نمود
خدا برای امامت تو را ذخیره نمود
دلتْ ز داغِ اسارت غمِ فراوان داشت
دو پلک چشم ترِ تو همیشه باران داشت
همیشه خاطرِ تو یادی از شهیدان داشت
به سینه روضهء مکشوف چون هزاران داشت
سه شعبه دیدی و تیر و گلوی اصغر را
تو تیغ دیدی و خنجر به روی حنجر را
به نوک نی سرِ خورشید ماه قافله بود
نگاهبان سر شیرخواره حرمله بود
به دست و پای تو دراین مسیر سلسله بود
غمی که کُشته تو را شام بود و هلهله بود
شهادت ارث شما بود و افتخار شما
به ظلمْ، سوی اسارت کشید کار شما
چه رفت بر دل غمدیده ات به دفن پدر
درون قبر زدی ناله ای ز سوز جگر
سری نمانده کنی رو به سوی قبله دگر
رواست خون بشود جاری از غمت ز بصر
به دفن شاه شهیدان کفن نبود آنروز
به زیر آن همه نیزه بدن نبود آنروز
بخاطر تو چهل سال محتضر بودم
به یاد تشنگی ات یک جهان شرر بودم
عمامه ام همه اش سوخت بعد سر هم سوخت
ز بام آتشی آمد که بی خبر بودم
غم قضیه ناموسی است در دل من
امان ز لحظه تلخی که در گذر بودم
به خواهرم زن رقاصه ای جسارت کرد
تو حق بده به من اینقدر خون جگر بودم
همان زمان که غلامی کنیزی از ما خواست
میان حلقه آهن شکسته پر بودم
عمری ز داغ روضه سخت تنور سوخت
ذره به ذره یاد لب تشنه آب شد
یادش نمیرود بدن بی سر حسین
یا آن محاسنی که به خونش خضاب شد
رگهای روی حنجر زخمی گواه بود
در بردن سر پدر او شتاب شد
خاک فلک به روی سرم که نوشته اند
با دست بسته وارد بزم شراب شد
روی نی رفت سری، دور و برش هلهله شد
دُزدها حمله نمودند، حرم ولوله شد
لرزش شانه‌ی تو قافیه را ریخت بهم
وای، ناموسِ خدا همسفر حرمله شد
تو همه دلخوشی خواهری
غم نخوری کم نشده معجری
کم نشده از پدرت جز سری
پیرهنی رفته و انگشتری
آب بخور گریه نکن اینقدر
روضه نخوان از لب خشک پدر
وای از شام که ناموس خدا را بردند
خنده و هلهله در مردم کافر دیدم
سخت تر از همه بازار یهودی ها بود
عمه ها را همه در حالت مضطر دیدم
سخن از برده فروشی شد و لرزید رباب
به روی نیزه سرشک علی اصغر دیدم
برای گریه ات آقا اشاره کافی بود
همین که چشم تو بینَد سه‌ساله کافی بود
گلوی نازک یک شیرخواره کافی بود
به آب‌دادن ذبحی نظاره کافی بود
تو را به غصّه چهل سال مبتلا دیدند
به لحظهْ لحظهْ گریز تو کربلا دیدند
آویز دست مادر من نذر مرقدت
دو گوشوار دختر من نذر مرقدت
فرشی که هست در بر من نذر مرقدت
چیزی نداشتم سر من نذر مرقدت
قبر بدون بام تو یا زین العابدین
شاید دوباره صحن و سرایی درست شد
بین مدینه نیز بنایی درست شد
یک گنبد امام رضایی درست شد
آخر ضریح های طلایی درست شد
آنجا به احترام تو یا زین العابدین
هم پای روضه های همه گریه کرده بود
هم روضه خوان واقعه ی کربلاشده است:
دیده ست در میانه ی گودال ، پیرهن
از تیر و نیزه برتن خون خدا شده است
با دست های بی رمق او به پیکر
سلطان دین،به جای کفن بوریا شده است
همراه کاروان و سران به نیزه ها
با عمه هاش راهی شام بلا شده است
بر نیزه دیده اصغر و پرسیده ازخودش
این سرچگونه بر سر آن نیزه جا شده است؟
قد ّ خمیده أش اثر ارث مادر است؟
یا از فشار سلسله این گونه تا شده است
ای علیِ حضرت ارباب..ای ناز آفرین
ای ولّیِ مطلقِ ایزد..امامِ چهارمین..
مات و مبهوتم در این وادی مدد کن ای خدا
حق فرستاده برایت:انت زین العابدین
نورِ چشم حضرت صدّیقه ای نفس الحسین
در میانِ آل عصمت می درخشی چون نگین
کربلا را کربلا کردی کنارِ عمّه ات..
پرچمِ بابای خود افراشتی روی زمین
چنگ باید زد به دامانت بدون واهمه
چون که هستی از نژاد و وارث حبل المتین
(جانِ نُه عالم فدایت یا علی ابن الحسین )
(مثلِ گردم بر عبایت یا علی ابن الحسین )
ای علیِ دوّمین در خانه ی سالارِ عشق
رونقی دادی تو با انفاسِ خود بر کارِ عشق
یک صحیفه منتشر کردی زبورِ اهل بیت
حیدرِ ثانی تو هستی ای بود اقرارِ عشق
گریه گریه کارِ تو گریه شده فخرالبکا
اشکِ تو باشد پیامِ حضرت دلدارِ عشق
نوکرانت..آبرومندانِ عالم گشته اند
زیرِ اسمت می نویسم دائماً غمخوارِ عشق
دامنِ تو پرورش داده هزاران گریه کُن
با تو دارد رنگ و بویی گلشن و گلزارِ عشق
(گریه کُن ها را کفالت می کنی با عمّه ات )
(سینه زن ها را حمایت می کنی با عمّه ات )
کاش می شد تا که مشمولِ دعایت می شدم
کاش می شد گرد و خاکی بر عبایت می شدم
کاش می شد یا علی ابن الحسین ابن علی
سینه چاکِ روضه های باصفایت می شدم
کاش می شد تا که شمعی می شدم با معرفت
بینِ قبرستانِ بقیع..نور بُقایت می شدم
کاش می شد سایبانی می زدم بر مرقدت
کاش در شهر مدینه جان فدایت می شدم
کاش می شد انس گیرم با صحیفه سالها
کاش می شد تا که مست از گفته هایت می شدم
(حضرت آقا غلامی مرا هم کن قبول)
تا سرم بالا بگیرم محضرِ پاکِ بتول)
بهترین چیزی که دارم از جهان..این گریه ست
مرهمِ قلبم به هرجا هر زمان این گریه ست
بعدِ عاشورا نمانده در وجودِ من ..قرار
آه تسکینِ دلِ بی خانمان..این گریه ست
صحنه هایی دیده ام روی شتر در راه شام
چاره ی فکرش یقیناً عاشقان این گریه ست
آب می بینم پُر از غم می شوم مانندِ رود
پس دوای عاجلِ تشنه لبان این گریه ست
دست ها زنجیر شد بر گردنم هم غل زدند
باعثِ آرامش از زخمِ زبان این گریه ست
هم سفر شد عمّه ام با شمرها!آه ای خدا
جای مردن چاره سازم بی امان این گریه ست
چادری پوسیده و چشمانِ هیزِ شامیان
اعتراضم در صفِ نامحرمان این گریه ست
حرفهای زشت شد ردّ و بدل،صبرم گسست
من سلاحم پیشِ قومِ بد دهان این گریه ست
رقصِ نیزه می کند با راسِ بابایم حسین
پاسخم با ظلمِ خولی و سنان این گریه ست
من امامِ ساجدینم خسته ام از روزگار
بهترین چیزی که دارم در جهان این گریه ست
